Những tư tưởng của Lênin được tác giả trình bày qua các nội dung: về vấn đề phép biện chứng trong tác phẩm; về vấn đề nhận thức luận trong tác phẩm; về vấn đề lôgích học trong tác phẩm; về vấn đề thống nhất phép biện chứng, nhận thức luận và lôgích học. Cùng với đó, tác giả phân tích hai bài viết quan trọng của Lênin về phép biện chứng, mà Lênin viết để tóm tắt lại những suy nghĩ của mình và vạch ra hướng nghiên cứu tiếp theo, đó là bài viết “Dàn mục phép biện chứng (lôgích) của Hêghen” (viết khoảng năm 1915, giai đoạn cuối của việc nghiên cứu triết học, có tính chất tổng kết lại và nêu lên những vấn đề quan trọng về lý luận nhận thức duy vật) và bài viết “Về vấn đề phép biện chứng” (viết khoảng năm 1914-1915, là bài viết súc tích, ngắn gọn, tập trung bàn về phép biện chứng, có tính chất tổng kết những vấn đề về phép biện chứng sau khi Lênin đã nghiên cứu tư tưởng biện chứng của các nhà triết học như Hêraclít, Arixtốt, Hêghen…).