Cách mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, mở ra một kỷ nguyên mới của dân tộc - kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh.
quản và dân Việt Nam đã đoàn kết một lòng, phát huy thuận lợi, khắc phục khó khăn, đối phó thành công với thù trong, giặc ngoài, xây dựng và bảo vệ vững chắc chính quyền cách mạng.
Trước dã tâm của thực dân Pháp hỏng đặt ách đô hộ lên đất nước ta một lần nữa, nhằm giữ gìn hòa bình, củng cổ độc lập, xáy dựng chế độ mới, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký với thực dân Phúp Hiệp định Sơ bộ ngày 6/3 và Tạm ước ngày 14/9/1946, dành cho Pháp một số quyền lợi ở Việt Nam.
Tuy nhiên, "chúng ta muốn hòa bình, chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng, nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới", toàn thể dân tộc Việt Nam buộc phải đứng lên tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ với tinh thần: "Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ".
Với đường lối kháng chiến toàn dân, toàn điện, lâu đài, dựa vào sực minh là chính, vưa không chiên vưa kien quốc, vưn kháng chiến vừa cũng cố hậu phương, vừa chiến đấu vừa xây dựng lực lượng, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, quân và dân ta đã vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, liên tiếp giành được nhiều tháng lợi trên các mặt trận.
Từ Việt Bắc Thu - Đông năm 1947, Biên giới Thu - Đông năm 1950, Hòa Bình 1951 - 1952, Tây Bắc năm 1952. Thượng Lào năm 1953, đến Đông Xuân 1953 - 1954 là quá trình phát triển không ngừng của cuộc kháng chiến.
Với thẳng lợi của chiến cuộc Đông - Xuân 1953 - 1954, đinh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu" đã buộc thực dân Pháp phải ngồi vào bàn đàm phán và ký Hiệp định Giơnevơ về đình chỉ chiến sự ở Việt Nam và Đông Dương, cam kết công nhận độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam, Lào, Campuchia.
Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954) là thắng lợi đầu tiên của chiến tranh nhân dân Việt Nam trong thời đại mới.
Thắng lợi đó mở đường cho miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội, đặt cơ sở vững chắc cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975) và cho cả tháng lợi của cách mạng Việt Nam về lâu dài, nhằm thực hiện mục tiêu độc lộp dân tộc và chủ nghĩa xã hội Nhằm tái hiện đẩy đủ, toàn diện và sâu sắc hơn nữa lịch sử cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện, lâu dài và đựa vào sức minh là chính của dân tộc, bắt đầu từ những năm 80 của thế kỷ trước, Viện Lịch sử quản sự Việt Nam (nay là Viện Lịch sử quản sự) đã tiến hành tổ chức biên soạn và xuất bản bộ sách Lịch sử cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1945 - 1954, gồm 6 tập.
Trên cơ sở công trình nghiên cứu đầu tiên này, cùng với độ lài thời gian khi có những tư liệu, tài liệu và kết quả nghiên cứu mới được công bố, đồng thời tiếp thu những ý kiến đóng góp của đông đảo bạn đọc, Viện Lịch sử quản sự Việt Nam tổ chức nghiên cứu, biên soạn mới bộ sách Lịch sử cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1945 - 1954, gồm 7 tập, đã được xuất bản trong những năm từ 2001 đến 2017.